در این مطلب کارشناسان رسمی دادگستری انواع وکالت را تعریف و در ادامه وکالت اتفاقی وکالت تسخیری و وکالت معاضدتی را به شرح توضیح داده‌اند.
وکالت اتفاقی وکالت تسخیری و وکالت معاضدتی
طرح و اقامه دعوی یا دفاع از آن در دادگستری علاوه برداشتن دانش حقوقی مستلزم دارا بودن مهارتی است که در بستر زمان و با ممارست به دست می‌آید و ناآشنایی به این علم و فن سبب خواهد شد یا اصل حق قابل مطالبه واستیفاء نباشد و یا احقاق آن با معطلی و اطاله مواجه شود. از طرفی دسترسی آسان به عدالت هزینه‌هایی را نیز در پی خواهد داشت که تأمین آن برای همگان وجود ندارد در کشور ما برای دسترسی یکسان عامه به دادرسی عادلانه در اصل ۳۵ قانون اساسی آمده است:
“در همه دادگاه‌ها طرفین دعوی حق‌دارند برای خود وکیل انتخاب نمایند و اگر توانایی وکیل را نداشته باشند باید برای آن‌ها امکانات تعیین وکیل فراهم شود.”
حال با توجه به این مهم سؤالی که پیش می‌آید آن است که آیا برای استفاده قشر آسیب‌پذیر جامعه، امکانات لازم برای بهره‌مندی از راهنمایی و مشاوره حقوقی فراهم‌شده است و همگان قادر به استفاده از وکیل هستند؟ برای پاسخ به این پرسش وکالت در دادگستری را با عناوین وکالت اتفاقی و تسخیری و معاضدتی موردبررسی قرار می‌دهیم.
وکالت اتفاقی
برابر قانون، غیرازوکلای مجاز هیچ‌کس نمی‌تواند در جلسه‌های دادگاه به سمت وکالت مداخله کند، مگر به‌طور اتفاقی و آن‌هم به‌صورت محدود و این در حالتی است که شخص دارای معلومات کافی برای وکالت است ولی شغل و حرفه او وکالت در دادگستری نیست و می‌تواند برای بستگان نسبی (مثل برادر، عمو و غیره) یا سببی خود (مثل همسر، پدر و مادرهمسروغیره) وکالت کند ولی در سال بیش از سه مرتبه چنین اجازه‌ای به او داده نمی‌شود. انجام وکالت اتفاقی (موقت) نیاز به صدور مجوز دارد لذا متقاضی این امر باید با درخواست کتبی که موارد ذیل در آن گنجانده‌شده است در دفتر کانون وکلا ثبت کند:
- – معرفی کامل خود
- – میزان تحصیلات و تجربیات مؤثر در قضیه
- – مشخصات کامل و نشانی موکل موردنظر و درجه قرابت با او
- – موضوعی که می‌خواهد اقامه کند یا از آن دفاع کند
- – کپی شناسنامه و آخرین مدرک تحصیلی و دو قطعه عکس
- – کپی شناسنامه موکل یا موکلان و مدارکی که رابطه خویشاوندی بین او و موکل را ثابت می‌کند.
- – امضای درخواست که این امضا یا توسط کانون یا یکی از دفاتر اسناد رسمی گواهی می‌شود.
- – اخطاریه یا گواهی مرجع قضایی در مورد مشخصات پرونده و وقت رسیدگی نسبت به دعوی طرح‌شده
- – کپی کرت پایان خدمات یا معافیت دائم (برای مردان)
برای هر مورد وکالت اتفاقی باید درخواست جداگانه با ضمایم کامل تهیه و تسلیم کانون شود. پس از تقدیم درخواست، کانون حق دارد برای سنجش توان علمی و تجربی متقاضی از او مصاحبه و اختیار به عمل آورد. درهرحال پذیرش یا رد درخواست با کانون است.
وکالت تسخیری
وکالت تسخیری در یک تعریف ساده وکالتی است که از طرف دادگاه در امور کیفری برای دفاع از متهم به وکلای دادگستری ارجاع می‌شود.
در دعاوی کیفری شاکی و متهم حق‌دارند که از وکیل استفاده کنند.
- اگر متهم توانایی مالی برای انتخاب و معرفی وکیل نداشته باشد می‌تواند از دادگاه درخواست کند تا برای او وکیلی تعیین کند؛
- اگر دادگاه تشخیص دهد که متهم قادر به انتخاب وکیل نیست با استفاده از بودجه دادگستری برای متهم وکیل تعیین می‌کند.
البته در جرائمی که مجازات آن‌ها حسب مورد اعدام یا قصاص نفس یا سنگسار و یا حبس ابد است چنانچه متهم شخصاً وکیل معرفی نکند دادگاه مکلف است برای او وکیل تسخیری تعین کند، حتی اگر شخص متهم چنین درخواستی را به عمل نیاورد اما در جرائم منافی عفت متهم حق دارد از حضور یا معرفی وکیل برای خودش امتناع کند. وکیل تسخیری که از سوی دادگاه برای متهم انتخاب می‌شود از سوی متهم قابل‌تغییر نیست مگر در مواردیکه وکیل تسخیری یا همسر یا فرزند او دارای نفع شخصی در قضیه باسند یا رابطه خویشاوندی بین وکیل با یکی از اصحاب پرونده وجود داشته باشد و مواردی ازاین‌دست که بی‌طرفی و امانت وکیل را دچار شائبه کند. (موارد مذکور صریحاً در قانون احصاء شده است)
- موضوع مطلب: وکالت اتفاقی وکالت تسخیری و وکالت معاضدتی
- گردآورندگان: کارشناسان رسمی دادگستری
