در این مطلب بخش ۲۱ استانداردهای حسابرسی که مربوط به قرارداد حسابرسی میشود توسط کارشناسان رسمی دادگستری موردبررسی قرار گرفته شده و نمونهای از این قرارداد آورده شده است.
استانداردهای حسابرسی
بخش ۲۱:
قـرارداد حسابرسی
فهـرسـت
- کلیات بند ۳ – ۱
- قرارداد حسابرسی بند ۷ – ۴
- حسابرسیهای بعدی بند ۹ – ۸
- تغییر در نوع خدمت حسابرس بند ۱۷ – ۱۰
- تاریخ اجرا بند ۱۸
- پیوست: نمونه قرارداد حسابرسی
این استاندارد باید همراه با مقدمه استانداردهای حسابرسی ارائهشده در بخش ۱۰ مطالعه شود.
استانداردهای حسابرسی بخش ۲۱:
قرارداد حسابرسی
کلیـات
۱-هدف این بخش، ارائه استانداردها و راهنماییهای لازم در موارد زیر است:
- الف) توافق حسابرس با صاحبکار درباره شرایط انجام کار.
- ب ) چگونگی برخورد حسابرس با درخواست صاحبکار درباره تغییر خدمت حسابرس از حسابرسی به خدمتی با سطح اطمینان پایینتر.
۲-حسابرس و صاحبکار باید در مورد شرایط کار حسابرسی توافق کنند. شرایط موردتوافق در قرارداد حسابرسی یا به شکل مناسب دیگری مستند میشود.
۳-این استاندارد بهمنظور کمک به حسابرس در تهیه و تنظیم قراردادهای مربوط به حسابرسی صورتهای مالی ارائه میشود. ضوابط ارائهشده در این استاندارد در مورد خدمات مرتبط حسابرسی (یعنی، بررسی اجمالی صورتهای مالی، اجرای روشهای توافقی رسیدگی به اطلاعات مالی یا تنظیم اطلاعات مالی) نیز کاربرد دارد. در مواردی هم که هدف و دامنه کار بهموجب قوانین و مقررات مربوط مشخصشده است یا خدماتی چون مشاوره مالیاتی، حسابداری و مدیریت ارائه میشود، تنظیم قراردادهای جداگانه ضروری است.
تنظیم قرارداد حسابرسی
۴-تنظیم قرارداد حسابرسی پیش از شروع کار، هم به نفع صاحبکار و هم به نفع حسابرس است؛ زیرا، از هرگونه برداشت نادرست از کار جلوگیری میکند. قرارداد حسابرسی که حسابرس برای صاحبکار میفرستد، پذیرش کار، هدف و دامنه حسابرسی، حدود مسئولیت حسابرس نسبت به صاحبکار و شکل گزارشهایی را که ارائه خواهد داد، مشخص و مستند میکند.
نکات اساسی قرارداد حسابرسی
۵-شکل و محتوای قرارداد حسابرسی ممکن است برای صاحبکاران مختلف، متفاوت باشد؛اما، هر قرارداد حسابرسی موارد زیر را دربر میگیرد:
- هدف از حسابرسی صورتهای مالی.
- مسئولیت مدیریت نسبت به صورتهای مالی.
- دامنه حسابرسی، ازجمله اشاره به اصول و ضوابط انجام کار و همچنین قوانین و مقررات مربوط.
- شکل هرگونه گزارش اعلام نتایج کار و تاریخ تقریبی ارائه آن.
- تذکر این واقعیت که به دلیل انجام رسیدگیها بر مبنای نمونهگیری و سایر محدودیتهای ذاتی حسابرسی و همچنین، محدودیتهای ذاتی هر سیستم حسابداری و کنترل داخلی، این خطر اجتنابناپذیر وجود دارد که برخی اشتباهات و یا تحریفهای بااهمیت در صورتهای مالی، کشف نشده باقی بماند.
- امکان دسترسی بدون محدودیت حسابرس به هرگونه سند، مدرک و سایر اطلاعات موردنیاز در ارتباط باکار حسابرسی.
- چگونگی و ترتیب برنامهریزی حسابرسی.
- تأییدیههایی که حسابرس باید درباره اطلاعات ارائهشده در موردحسابرسی، از مدیریت دریافت کند (تأییدیه مدیران).
- امضای قرارداد توسط صاحبکار بهعنوان پذیرش و تائید کتبی شرایط قرارداد حسابرسی.
- مشخص کردن سایر گزارشهایی که در نظر است به صاحبکار ارائه شود.
- حقالزحمه حسابرسی، مبانی محاسبه آن و ترتیب ارسال و پرداخت صورتحسابها.
۶- در موارد مقتضی، نکات زیر نیز میتواند در قرارداد حسابرسی درج شود:
- چگونگی و ترتیب استفاده از خدمات سایر حسابرسان یا کارشناسان در برخی از زمینههای حسابرسی.
- چگونگی و ترتیب استفاده از خدمات حسابرسان داخلی و سایر کارکنان واحد مورد رسیدگی در جهت انجام کار حسابرسی.
- چگونگی و ترتیب هرگونه ارتباط با حسابرس قبلی در حسابرسی نخستین.
- اشاره به هرگونه توافق دیگری که بین حسابرس و صاحبکار بهعملآمده است.
نمونه قرارداد حسابرسی در پیوست این استاندارد ارائهشده است.
حسابرسی اجزای واحد مورد رسیدگی
۷- هنگامیکه حسابرس واحد مورد رسیدگی، حسابرسی شرکتهای فرعی، شعب یا قسمتهای آن (یعنی، اجزای تشکیلدهنده واحد مورد رسیدگی) را نیز به عهده دارد باید با در نظر گرفتن عوامل زیر درباره تنظیم قرارداد حسابرسی جداگانه برای هریک از اجزای واحد مورد رسیدگی تصمیمگیری کند:
- منصوب کننده حسابرس هریک از اجزای واحد مورد رسیدگی.
- لزوم ارائه گزارش جداگانه برای هریک از آنها.
- الزامات قانونی.
- حدود و میزان هرگونه کار انجامشده توسط حسابرسان دیگر.
- میزان مالکیت واحد مورد رسیدگی در هریک از اجزای آن.
- میزان استقلال مدیریت هریک از اجزای واحد مورد رسیدگی.
حسابرسیهای بعدی
۸-حسابرس در حسابرسیهای بعدی باید با در نظر گرفتن وضعیت موجود، نسبت بهضرورت تجدیدنظر در شرایط قرارداد حسابرسی، تصمیمگیری کند.
۹-عواملی که ممکن است تجدیدنظر در مفاد قرارداد حسابرسی را ایجاب کند، شامل موارد زیر است:
- هرگونه نشانهای از برداشت نادرست صاحبکار از هدف و دامنه حسابرسی.
- هرگونه تجدیدنظر در شرایط قرارداد یا گنجانیدن شرایط جدیدی در آن.
- تغییر در مدیریت ارشد، هیئتمدیره یا مالکیت واحد مورد رسیدگی.
- هرگونه تغییر عمده در موضوع، نوع یا حجم فعالیت واحد مورد رسیدگی.
- الزامـات قانونـی.
هرگونه تغییر در مفاد قرارداد باید با تائید کتبی واحد مورد رسیدگی انجام شود.
تغییر در نوع خدمت حسابرس
۱۰-در مواردی که پیش از تکمیل کار از حسابرس خواسته میشود، خدمت خود را به کاری با سطح اطمینان پایینتر تغییر دهد، حسابرس باید نسبت به درست بودن یا نبودن پذیرش درخواست مزبور تصمیمگیری کند. در مواردی که حسابرس طبق قوانین و مقررات به این سمت منصوبشده باشد، تغییر مزبور امکانپذیر نیست.
۱۱-درخواست واحد اقتصادی از حسابرس برای تغییر نوع خدمت میتواند به هریک از دلایل زیر باشد:
- الف – تغییر در نیاز به خدمت درخواستی.
- ب – برداشت نادرست واحد اقتصادی از ماهیت حسابرسی یا خدمات مرتبط مورد درخواست.
- پ – محدودیت ایجادشده در دامنه رسیدگی اعم از آنکه توسط واحد مورد رسیدگی تحمیلشده یا براثر شرایط موجود پدید آمده باشد.
حسابرس باید دلیل ارائهشده برای درخواست مزبور، بهویژه آثار هرگونه محدودیت در دامنه حسابرسی را بهدقت بررسی کند.
۱۲-تغییر در نیاز به خدمات درخواستی و برداشت نادرست واحد مورد رسیدگی از ماهیت خدمات مورد درخواست اولیه، معمولاً دلیلی منطقی برای درخواست تغییر نوع خدمت محسوب میشود. برعکس، چنانچه به نظر رسد درخواست تغییر در نوع خدمت به دلیل نادرستی، نقص یا رضایتبخش نبودن اطلاعات واحد مورد رسیدگی است، چنین دلایلی منطقی نخواهد بود.
۱۳-حسابرس مستقلی که انجام حسابرسی صورتهای مالی را طبق استانداردهای حسابرسی پذیرفته است، پیش از پذیرش تغییر کار حسابرسی به یکی از خدمات مرتبط باید آثار حقوقی و پیامدهای قراردادی این تغییر را نیز ارزیابی کند.
۱۴-اگر حسابرس به این نتیجه برسد که توجیهی منطقی برای تغییر نوع خدمت وجود دارد و درصورتیکه کارهای انجامشده وی با استانداردهای حسابرسی مربوط به خدمت جدید منطبق باشد، گزارشی متناسب با شرایط خدمت جدید صادر خواهد کرد. برای جلوگیری از سردرگمی استفادهکنندگان، گزارش مزبور به موارد زیر اشارهای نخواهد داشت:
- الف ) خدمت موردتوافق قبلی.
- ب ) هرگونه روش حسابرسی که برای ارائه خدمت قبلی انجامشده است؛ مگر آنکه خدمت حسابرس به اجرای روشهای رسیدگی موردتوافق تغییریافته باشد که در این صورت، ذکر روشهای اجراشده، بخشی از گزارش است.
۱۵-در مواردی که نوع خدمت تغییر مییابد، حسابرس و صاحبکار باید درباره شرایط قرارداد جدید توافق کنند.
۱۶-حسابرس در مواردی که توجیهی منطقی برای تغییر نوع خدمت وجود ندارد نباید با تغییر درخواستی موافقت کند. مثالی در این زمینه، موردی است که حسابرس در اجرای حسابرسی صورتهای مالی نتوانسته باشد شواهد کافی و قابل قبولی را برای اثبات مطالبات واحد مورد رسیدگی به دست آورد و واحد مورد رسیدگی بهمنظور پیشگیری از صدور گزارش مشروط یا عدم اظهارنظر، درخواست تغییر خدمت از حسابرسی به بررسی اجمالی صورتهای مالی میکند.
۱۷-چنانچه حسابرس نتواند با انجام آن تغییر مورد درخواست صاحبکار موافقت کند و اجازه نیابد که خدمت موردقرارداد را به پایان رساند باید از انجام آن کار کنارهگیری کند و درباره اینکه آیا بهموجب قرارداد، قوانین و مقررات، آیین رفتار حرفهای یا الزامات دیگر مکلف به گزارش دلایل کنارهگیری خود به هیئتمدیره، صاحبان سرمایه یا دیگران میباشد یا نه، تصمیمگیری کند.
تاریخ اجرا
۱۸-این بخش برای حسابرسی صورتهای مالی که دوره مالی آن منتهی به ۲۹ اسفند ۱۳۷۸ یا پسازآن میباشد، لازمالاجراست.
استانداردهای حسابرسیبخش ۲۱: قرارداد حسابرسی
پیوست: نمونه قرارداد حسابرسی
نمونه زیر برای قرارداد حسابرسی صورتهای مالی در ارتباط با مطالب این استاندارد ارائهشده است که میتواند برحسب شرایط و نیازهای هر مورد و در صورت ضرورت، با کسب نظر مشاور حقوقی تعدیل شود.
سربرگ موسسه حسابرسی (حاوی نشانی)
قـرارداد حسابـرسـی
عطف به درخواست … (نام واحد مورد رسیدگی) … از این … (حسابرس) … برای حسابرسی ترازنامه … (واحد مورد رسیدگی) … درتاریخ … و صورتهای سود و زیان، سود (زیان) انباشته و جریان وجوه نقد آن برای سال / دوره مالی منتهی به تاریخ مزبور، همراه با یادداشتهای توضیحی مربوط، این قرارداد بین … و … که ازاینپس به ترتیب “حسابرس” و “واحد مورد رسیدگی” نامیده میشوند با شرایط زیر منعقد میگردد.
موضوع قـرارداد
۱-حسابرسی صورتهای مالی یادشده در بالا باهدف اظهارنظر درباره آنها.
تعهدات حسابرس
۲-انجام حسابرسی صورتهای مالی بر اساس استانداردهای حسابرسی. این استانداردها ایجاب میکند عملیات حسابرسی چنان برنامهریزی و اجرا شود که از نبود اشتباه و یا تحریفی بااهمیت در صورتهای مالی، اطمینانی معقول به دست آید. حسابرسی ازجمله شامل رسیدگی نمونهای به شواهد پشتوانه مبالغ و اطلاعات مندرج در صورتهای مالی است. بهگونهای که همراه با سایر رسیدگیها مبنایی معقول برای اظهارنظر نسبت به صورتهای مالی فراهم آورد.
۳-گزارش اشتباهات یا تحریفهای بااهمیتی که در صورتهای مالی کشف میشود. توضیح اینکه به دلیل انجام رسیدگیها بر مبنای نمونهگیری و دیگر محدودیتهای ذاتی حسابرسی و همچنین، محدودیتهای ذاتی هر سیستم حسابداری و کنترل داخلی، این خطر اجتنابناپذیر وجود دارد که برخی اشتباهات یا تحریفهای بااهمیت در صورتهای مالی، کشف نشده باقی بماند.
۴-اظهارنظر درباره صورتهای مالی (گزارش حسابرس). حسابرس با توجه به استانداردهای حسابرسی و بر اساس نتایج رسیدگیهای بهعملآمده، حسب مورد، نظر مقبول، مشروط، مردود یا در موارد وجود محدودیتها و ابهامات اساسی، عدم اظهارنظر ارائه میکند.
۵-گزارش جداگانه نقاط ضعف بااهمیتی که در سیستمهای حسابداری و کنترل داخلی واحد مورد رسیدگی کشف
میشود.
تعهدات واحد مورد رسیدگی
۶-تهیه و ارائه صورتهای مالی تائید و امضاشده توسط مدیریت واحد مورد رسیدگی حداکثر تا … (تاریخ … / مدت … پس از تاریخ ترازنامه)… . تهیه و ارائه صورتهای مالی مطلوب مستلزم حفظ و نگهداری مدارک کافی حسابداری، استقرار و اعمال کنترلهای داخلی مناسب، انتخاب و بهکارگیری اصول و روشهای مناسب حسابداری شامل حفاظت از داراییهای واحد مورد رسیدگی توسط مدیریت است.
تبصره: صورتهای مالی عبارت است از ترازنامه و صورتهای سود و زیان، سود (زیان) انباشته و جریان وجوه نقد همراه با یادداشتهای توضیحی، حاوی افشای کافی طبق استانداردهای حسابداری.
۷-ارائه کلیه اطلاعات، اسناد، مدارک و دفاتر (دستی و یا کامپیوتری) موردنیاز برای انجام عملیات حسابرسی.
۸-ارائه تأییدیهای توسط مدیریت واحد مورد رسیدگی درباره اطلاعاتی که در ارتباط با حسابرسی صورتهای مالی یادشده در بالا به حسابرس داده میشود.
۹-تأمین محل کار، امکانات و تسهیلات مناسب و همچنین همکاری کارکنان واحد مورد رسیدگی در تهیه و ارائه صورت ریز و جداول تفصیلی موردنیاز برای اجرای هرچه بهتر عملیات حسابرسی.
۱۰-پرداخت بهموقع صورتحسابهای حقالزحمه حسابرسی.
حـقالـزحمـه
۱۱-مبنای تعیین حقالزحمه حسابرسی، مدت کارکرد حسابرسان مأمور انجام کار است که متناسب با پیشرفت کار صورتحساب میشود. نرخ حقالزحمه ساعتی هریک از حسابرسان برحسب تجربه و مهارت و درنتیجه میزان مسئولیتی که به عهدهدارند، متفاوت است. طبق بررسیهای بهعملآمده، حقالزحمه حسابرسی، شامل حقالزحمه ساعات کار مستقیم، سایر هزینههای مستقیم (از قبیل هزینههای فوقالعاده مأموریت خارج از مرکز و ایاب و ذهاب) و سربار قابل تخصیص، درمجموع به میزان … ریال برآورد میشود.
سـایـر مـوارد
۱۲-این قرارداد از تاریخ مبادله تا … اعتبار دارد.
۱۳-هرگونه اختلاف طرفین قرارداد در اجرای مفاد آن از طریق هیئتی سهنفره متشکل از نماینده واحد مورد رسیدگی، نماینده حسابرس و یک شخص موردقبول دو طرف، حلوفصل خواهد شد.
۱۴-این قرارداد در ۱۴ ماده و یک تبصره و در ۲ نسخه که هر دو نسخه در حکم واحد است، تنظیم و درتاریخ … به امضای طرفین قرارداد رسیده است.
واحد مورد رسیدگی حسابرس
- موضوع مطلب: نمونه قرارداد حسابرسی + استانداردهای حسابرسی
- گردآوری شده توسط: کارشناسان رسمی دادگستری