دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار در متن زیر توسط گروه کارشناسان رسمی دادگستری آورده شده است.
مقدمه:
بر اساس قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی مصوب ۱۳۸۳/۱۰/۲۲ مجلس شورای اسلامی و با توجه به اینکه فعالیت شرکت‌های تعاونی اعتبار از مصادیق اشتغال به عملیات بانکی می‌باشد لذا ” دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار” به شرح زیر تنظیم گردیده است.
فصل اول – تعاریف
ماده ۱ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
در این دستورالعمل اسامی ذیل به‌جای عبارت مربوطه به کار خواهد رفت:
- قانون بخش تعاونی: قانون بخش اقتصاد جمهوری اسلامی ایران
- دستورالعمل: دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
- بانک مرکزی: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
- شرکت: شرکت تعاونی اعتبار
- عضو: عضو در شرکت تعاونی اعتبار شخصی است حقیقی که واجد شرایط مندرج در قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران و ملتزم به اهداف بخش تعاونی و اساسنامه قانونی آن تعاونی باشد.
- موافقت اصولی: موافقت‌نامه‌ای که وزارت تعاون پس از دریافت و بررسی درخواست، اساسنامه پیشنهادی، برنامه عملیاتی و سایر مدارک متقاضی و تطبیق با ضوابط بخش تعاون، صادر می‌نماید.
- مجوز تأسیس: موافقت بانک مرکزی با تأسیس شرکت تعاونی اعتبار پس از طی مراحل پیش‌بینی‌شده در این دستورالعمل.
- مجوز فعالیت: مجوز صادره از سوی بانک مرکزی برای شروع به فعالیت شرکت تعاونی اعتبار.
- شرکت تعاونی اعتبار: شرکت‌های موضوع این دستورالعمل شرکت‌هایی هستند که با رعایت قانون بخش تعاونی تشکیل می‌شوند و مطابق با قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی، به ارائه خدمات صرفاً برای اعضاء شرکت مبادرت می‌ورزند.
فصل دوم – شرایط و نحوه تأسیس و فعالیت
تأسیس شرکت و اشتغال به عملیات مربوطه فقط با رعایت این دستورالعمل مجاز است.
الف: شرایط و نحوه تأسیس
ماده ۲ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
تأسیس شرکت موکول به صدور موافقت اصولی توسط وزارت تعاون و مجوز تأسیس توسط بانک مرکزی است.
تبصره – شرکت‌ها موظف به درج نکات لازم‌الرعایه در اساسنامه خود می‌باشند. این نکات از سوی بانک مرکزی تعیین خواهد شد.
ماده ۳- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
شرکت‌هایی که پیش از تصویب این دستورالعمل ایجادشده‌اند، نیازی به اخذ مجوز تأسیس ندارند، لیکن لازم است فعالیت خود را با مفاد این دستورالعمل منطبق کرده و مجوز فعالیت را از بانک مرکزی دریافت نمایند.
ماده ۴ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
حداقل مبلغ سرمایه و تعداد عضو شرکت در بدو تأسیس به ترتیب ۲۰۰ میلیون ریال و ۵۰ نفر می‌باشد.
- تبصره ۱- بانک مرکزی در صورت لزوم نسبت به تغییر حداقل میزان سرمایه اقدام خواهد نمود.
- تبصره ۲- تغییرات در شرکت باید به‌گونه‌ای باشد که حداقل اعضاء از میزان تعیین‌شده کمتر نشود.
ماده ۵- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
متقاضیان تأسیس شرکت باید به همراه تقاضای خود مدارک و اطلاعات ذیل را به بانک مرکزی ارائه نمایند:
- ۱-۵- موافقت اصولی وزارت تعاون با تشکیل شرکت.
- ۲-۵- مبلغ سرمایه شرکت و تعداد اعضای آن.
- ۳-۵- اساسنامه پیشنهادی که نکات ذیل نیز در آن ملحوظ شده باشد:
- ۱-۳-۵- موضوع فعالیت، صرفاً در قالب وظایف مرتبط با تعاونی‌های اعتباری و در چارچوب مفاد این دستورالعمل.
- ۲-۳-۵- لزوم رعایت مفاد قانون تنظیم بازار غیر متشکل پولی، قانون تجارت، قانون بخش تعاونی، آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل اجرایی مربوط، دستورات بانک مرکزی و سایر قوانین و مقررات ذی‌ربط.
- ۳-۳-۵- لزوم اخذ موافقت قبلی بانک مرکزی، برای هرگونه تغییر در اساسنامه شرکت.
- ۴-۳-۵- لزوم دارا بودن حداقل ۳ سال سابقه فعالیت مرتبط و یا تحصیلات دانشگاهی، برای اکثریت اعضاء هیئت‌مدیره شرکت.
- ۵-۳-۵- لزوم اخذ تأیید قبلی وزارت تعاون برای هرگونه تغییر در ترکیب اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت.
- ۶-۳-۵- تعهد مدیران شرکت مبنی بر توقف بی‌درنگ فعالیت‌های مرتبط با قبول سپرده و اعطاء تسهیلات جدید در صورت کاهش سرمایه شرکت به کمتر از حداقل سرمایه مندرج در ماده ۴ این دستورالعمل.
- ۴-۵- برنامه عملیاتی شرکت.
- ۵-۵- فهرست اسامی اعضا در شروع فعالیت و نوع ارتباط آن‌ها با یکدیگر.
ماده ۶- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
مدیرعامل و اعضای هیئت‌مدیره شرکت نمی‌توانند در بانک‌ها و مؤسسات اعتباری عهده‌دار سمت مدیرعامل یا عضو هیئت‌مدیره باشند.
ماده ۷- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
بانک مرکزی پس از دریافت موافقت اصولی وزارت تعاون و در صورت تائید اساسنامه پیشنهادی، برنامه عملیاتی و احراز سایر شرایط اقدام به صدور مجوز تأسیس می‌نماید.
ماده ۸- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
مجوز تأسیس صرفاً به‌منظور انجام امور ثبتی شرکت صادر می‌شود و شروع به فعالیت شرکت منوط به کسب مجوز فعالیت از بانک مرکزی می‌باشد.
ماده ۹ -دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
مدت اعتبار مجوز تأسیس صادره از طرف بانک مرکزی حداکثر ۶ ماه از تاریخ صدور است که قابل تمدید می‌باشد.
ماده ۱۰- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
بانک مرکزی پس از دریافت مدارک ذیل:
- اساسنامه ثبت‌شده،
- آگهی ثبت در روزنامه رسمی،
- نام و مشخصات، میزان تحصیلات، سابقه فعالیت و سمت‌های قبلی و فعلی اعضای هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت،
- گواهی عدم سوءپیشینه اعضاء هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت.
- و حصول اطمینان از انطباق آن‌ها با مقررات موضوعه، مجوز فعالیت شرکت را صادر می‌نماید.
ماده ۱۱ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
شرکت‌هایی که قبل از تصویب این دستورالعمل به ثبت رسیده‌اند موظف‌اند ظرف مدت‌زمانی که از سوی بانک مرکزی اعلام می‌شود شرایط خود را با مقررات این دستورالعمل تطبیق دهند و نسبت به تحویل مدارک (موافقت وزارت تعاون، آخرین صورت‌های مالی و یادداشت‌های پیوست آن، آخرین تغییرات شرکت مندرج در روزنامه رسمی و…..) جهت اخذ مجوز فعالیت اقدام نمایند.
تبصره – بانک مرکزی در صورت لزوم می‌تواند گزارش حسابرس رسمی در مورد صورت‌های شرکت را مطالبه نماید.
ماده ۱۲- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
شرکت مجاز نیست قبل از اخذ مجوز فعالیت از هر عبارت و عنوانی که به نحوی تحت نظارت بانک مرکزی بودن را تداعی می‌کند، استفاده نماید.
ب – شرایط و نحوه فعالیت
منابع شرکت:
ماده ۱۳- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
سرمایه شرکت از طریق پرداخت حق عضویت اعضاء تأمین می‌شود.
ماده ۱۴ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
دریافت سپرده با رعایت موارد ذیل مجاز است:
- الف: افتتاح حساب سپرده منحصراً برای اعضاء شرکت صورت می‌پذیرد.
- ب: انواع مختلف سپرده منحصر به موارد احصا شده در قانون عملیات بانکی بدون ربا و مقررات مرتبط با آن می‌باشد.
تبصره – افتتاح حساب سپرده قرض‌الحسنه جاری و حساب‌های مشابه (حساب‌هایی که وجه آن‌ها توسط اشخاص ثالث قابل دریافت باشد) توسط شرکت ممنوع است.
ماده ۱۵ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
احتساب ذخایر قانونی و اندوخته‌های احتیاطی بر اساس مقررات مندرج در ماده ۲۵ قانون بخش تعاونی انجام می‌شود.
ماده ۱۶- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
نرخ سود علی‌الحساب سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار، در چارچوب مصوبات قانونی توسط هیئت‌مدیره شرکت تعیین می‌شود.
تبصره: نحوه محاسبه سود قطعی سپرده‌های مدت‌دار، بر اساس دستورالعمل اجرایی این موضوع است که توسط سیستم بانکی کشور اجرا می‌شود.
مصارف شرکت:
ماده ۱۷ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
شرکت می‌تواند در چارچوب قانون عملیات بانکی بدون ربا نسبت به اعطاء تسهیلات صرفاً به اعضاء خود اقدام نماید.
ماده ۱۸ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
مانده وام و تسهیلات اعطایی شرکت در هر زمان نباید از ۱۲ برابر مانده‌حساب سرمایه، ذخایر قانونی و اندوخته‌های احتیاطی تجاوز نماید.
ماده ۱۹- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
شرکت موظف است همواره حداقل ۱۰% مانده‌حساب‌های سپرده اعضاء نزد خود را به‌صورت نقد، اوراق مشارکت دولتی، اوراق مشارکت بانک مرکزی، اوراق مشارکت تضمین‌شده توسط بانک‌ها و سپرده‌گذاری عندالمطالبه نزد بانک‌ها و مؤسسات اعتباری دارای مجوز فعالیت از بانک مرکزی نگهداری نماید.
ماده ۲۰- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
حداکثر مجموع مانده تسهیلات اعطایی به هر عضو بر اساس سیاست‌های متخذه مجمع عمومی و توسط هیئت‌مدیره شرکت تعیین خواهد شد. درهرحال این میزان از پنج درصد مجموع سرمایه، ذخایر قانونی و اندوخته‌های احتیاطی شرکت تجاوز نخواهد کرد.
ماده ۲۱- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
نرخ سود تسهیلات و کارمزد در چارچوب مصوبات قانونی توسط هیئت‌مدیره تعیین خواهد شد.
فصل سوم – نظارت
ماده ۲۲ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
شرکت موظف است آمار و اطلاعات موردنیاز بانک مرکزی را به‌نحوی‌که آن بانک تعیین می‌کند ارسال نماید.
ماده ۲۳ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
بانک مرکزی در هر زمان که تشخیص دهد، بازرسان خود را جهت رسیدگی به حساب‌ها و نحوه فعالیت شرکت اعزام می‌نماید.
مدیران شرکت کلیه اسناد، مدارک و دفاتر خود را جهت انجام این‌گونه رسیدگی‌ها ارائه نموده و امکان رسیدگی جامع و کافی را برای بازرسان اعزامی از طرف بانک مرکزی فراهم می‌نمایند.
شرکت موظف به رعایت قوانین و مقررات ذی‌ربط، مفاد این دستورالعمل، دستورات بانک مرکزی و همچنین ضوابط مندرج در اساسنامه خود می‌باشد.
ماده ۲۴- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
درصورتی‌که گزارش بازرسان بانک مرکزی چه در مراجعه حضوری و یا پس از بررسی سوابق و مطالعه فعالیت‌های شرکت، حاکی از تخلف یا وجود زمینه بروز تخلف باشد، بانک مرکزی از هر یک از روش‌های زیر برای اعمال نظارت استفاده می‌نماید:
- الف: ابلاغ موارد تخلف، انجام بازرسی موردی، مذاکره با مسئولان شرکت، اخذ تصمیمات لازم و اجرای فوری اقدامات اصلاحی برای رفع موارد تخلف.
- ب: الزام مدیران شرکت به تهیه گزارش در خصوص برنامه زمانی مربوط به چگونگی رفع تخلفات انجام‌شده و بازگشت به شرایط عادی.
- ج: الزام مدیران شرکت به ارائه صورت‌های مالی، گزارش حسابرس و بازرس قانونی در مقاطع موردنظر.
- د: فراخواندن مدیرعامل و یا اعضاء هیئت‌مدیره شرکت جهت ادای توضیحات در خصوص تخلفات انجام‌شده.
- هـ: تذکر کتبی به مدیران شرکت در خصوص تخلفات احرازی و دستور رفع موارد تخلف ظرف مدت‌زمان معین.
- و: تعلیق مجوز فعالیت و اعلام به نیروی انتظامی جهت متوقف کردن فعالیت شرکت.
- ز: سایر اقدامات نظارتی و قضایی حسب ضرورت.
ماده ۲۵ – دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
درصورتی‌که تمام یا بخشی از فعالیت یک شرکت یا موسسه بدون مجوز از بانک مرکزی (اعم از انتفاعی یا غیرانتفاعی) مصداق عملیات مربوط به تعاونی‌های اعتبار تشخیص داده شود، بانک مرکزی از طریق نیروی انتظامی اقدامات لازم جهت متوقف نمودن فعالیت‌های شرکت یا موسسه را به مورداجرا خواهد گذاشت.
فصل چهارم: متفرقه
ماده ۲۶- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
توقف فعالیت و یا انحلال اختیاری شرکت موکول به طی مراحل قانونی و تعیین تکلیف نحوه بازپرداخت انواع سپرده‌های موضوع‌بند ب ماده ۱۵ این دستورالعمل و اعلام قبلی و مکتوب به بانک مرکزی و کسب موافقت این بانک انجام می‌شود.
ماده ۲۷- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
ترتیبات انحلال و ورشکستگی شرکت در چارچوب قوانین و مقررات ذی‌ربط به نحوی انجام می‌شود که پرداخت سپرده‌ها در اولویت قرار گیرد.
ماده ۲۸- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
صورت‌های مالی پایان دوره شرکت عنداللزوم توسط حسابرسان رسمی معتمد بانک مرکزی موردبررسی و اظهارنظر قرار خواهد گرفت.
ماده ۲۹- دستورالعمل اجرایی تأسیس، فعالیت و نظارت بر شرکت‌های تعاونی اعتبار
مواردی که در این دستورالعمل پیش‌بینی‌نشده است تابع قوانین، مقررات و ضوابط ذی‌ربط می‌باشد.
این دستورالعمل در یک مقدمه، ۲۹ ماده و ۶ تبصره در یک هزار و نود و دومین جلسه مورخ ۱۳۸۶/۶/۳ به تصویب شورای پول و اعتبار رسید.
گردآوری‌شده توسط : کارشناسان رسمی دادگستری
