آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران که در انجمن زرتشتیان تهران مطرح‌شده است توسط کارشناسان رسمی دادگستری جمع‌آوری و در متن زیر آورده شده است.
- شماره ۱۹۷ ـ ۲۳
- ۱۰/۹/۱۳۸۶
جناب آقای امیرحسین پور سینا
ریاست محترم هیئت‌مدیره و مدیرعامل روزنامه رسمی کشور
با درود فراوان
نظر به اینکه احوال شخصی ویژه جامعه زرتشتیان ایران برابر اصل سیزدهم قانون اساسی بازنگری شده و مورد تأیید انجمن موبدان تهران (مرجع دینی زرتشتیان) و انجمن‌ها و نهادهای زرتشتی سراسر کشور در همایش تاریخ ۱۳۸۶/۲/۲۷ قرارگرفته است و از آن تاریخ لازم‌الاجرا است، ضمن ارسال متن این آیین‌نامه که تغییرات پیشنهادی اداره حقوقی قوه قضائیه نیز برابر نامه شماره ۵۷۳۴/۷ به تاریخ ۱۳۸۶/۸/۲۸ در آن صورت گرفته، شایسته است گزارش آن را در روزنامه رسمی کشور برای اطلاع عموم درج فرمایید.
- شماره ۵۷۳۴/۷
- ۱۳۸۶/۸/۲۸
ریاست محترم هیئت‌مدیره و مدیریت عامل روزنامه رسمی کشور
بازگشت به استعلام شماره ۲۳۹۲/۹ مورخ ۱۳۸۶/۵/۲۱ منضم به یک نسخه از آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران که پس از بررسی اولیه، نسخه دیگری از آن با اصلاحات مختصری در مواد ۹ و ۱۵ و ۴۳ و ۵۴ و ۵۸ و ۶۷ طی نامه شماره ۲۱۰۶/۴۰ مورخ ۱۳۸۵/۷/۲۶ به این اداره کل واصل و در کمیسیون مشورتی قوانین مدنی موردبررسی و مطالعه و اظهارنظر قرار گرفت، نظریه مشورتی کمیسیون نامبرده به شرح ذیل اعلام می‌شود:
آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران مصوب بیست و هفتم اردیبهشت‌ماه یک هزار و سیصد و هشتادوشش در چهارمین همایش سراسری نهادها و انجمن‌های زرتشتی سراسری ایران با اصلاحات جزئی موضوع نامه شماره ۲۱۰۶/۴۰ مورخ ۱۳۸۵/۷/۲۶ ریاست محترم انجمن زرتشتیان تهران موردبررسی و مطالعه قرار گرفت و خلاف انتظامات عمومی به نظر نرسید.
معاون اداره کل امور حقوقی و اسناد و امور مترجمین قوه قضائیه ـ صدرالدین کیوانی
آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران انجمن زرتشتیان تهران
۱ ـ خواستگاری
ماده ۱ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
از هر دختر یا زن زرتشتی، که شرط لازم برای زناشویی را داشته باشد، می‌توان خواستگاری کرد.
ماده ۲ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
رضایت طرفین درزمینهٔ خواستگاری و نامزدی شرط کافی برای پیمان زناشویی نیست.
ماده ۳ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
وکالت دادن برای اجرای مراسم نامزدی و زناشویی در صورتی لازم است که حضور شخص موکل امکان نداشته باشد.
۲ ـ نامزدی
ماده ۴ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
نامزدی را درزمانی می‌توان اجرا کرد که دختر چهارده سال تمام و پسر شانزده سال تمام داشته باشد.
ماده ۵ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
پس از خواستگاری دختر یا زن و دریافت رضایت از او و والدینش می‌توان او را به نامزدی اختیار کرد.
ماده ۶ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
مراسم نامزدی عبارت است از دو حلقه که پسر و دختر به دست یکدیگر می‌کنند و هدایایی که خانواده آن‌ها به هم می‌دهند.
ماده ۷ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
جایگاه نامزدی به‌مانند زناشویی نیست که پسر و دختر آزادی کامل در امر زناشویی داشته باشند.
ماده ۸ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
پس از فسخ نامزدی هر یک از نامزدها، می‌توانند هدایایی را که خود یا والدین آن‌ها به‌طرف دیگر داده، درخواست کنند و چنانچه هدایا موجود نباشد، قیمت زمان درخواست آن‌ها دریافت خواهد شد.
ماده ۹ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در صورت فسخ نامزدی خساراتی که از جهت اعتماد در انجام زناشویی وارد آمده است، با تأیید کارشناس، قابل دریافت است.
ماده ۱۰ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در موردی که قبل از اجرای مراسم زناشویی یکی از نامزدها از جهان درگذرد و از سوی نامزد دیگر و خانواده‌اش هدایایی که به‌عنوان نامزدی داده‌شده است می‌تواند درخواست شود، درصورتی‌که هدایا موجود نباشد قیمت زمان خرید هدایا دریافت خواهد شد مگر اینکه آن هدایا در سنت و آیین‌ها استفاده‌شده باشند.
ماده ۱۱ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
مدت گذشت زمان دعاوی ناشی از فسخ نامزدی از تاریخ وقوع فسخ دو سال است.
۳ ـ حقوق و تکالیف زناشویی و شرح دارایی‌ها
ماده ۱۲ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
پیش از آنکه دختر به سن شانزده‌سالگی و پسر به سن هیجده سالگی برسد اجرای مراسم زناشویی جایز نیست.
ماده ۱۳ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
پیش از پیوند زناشویی، گواهی پزشک برای سلامت عروس و داماد از بیماری‌های تنی و روانی، واگیردار و آمیزشی، عدم اعتیاد به مواد مخدر و مشاوره ژنتیکی الزامی است.
ماده ۱۴ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
اجرای مراسم زناشویی به روش دین مزدیسنی (زرتشتی) و با اجرای مراسم گواه گیری (عقد) توسط موبد و با حضور دست‌کم هفت نفر از اعضای خانواده و افراد زرتشتی که کمتر از بیست‌وپنج سال نداشته باشند انجام می‌یابد و با شنیدن پاسخ آری، و از روی خشنودی که عروس و داماد خواهند گفت، با ثبت در دفتر ازدواج زرتشتیان، پیوند زناشویی تکمیل خواهد شد.
ماده ۱۵ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
اجرای مراسم زناشویی مادامی‌که دختر و پسر در سن کمتر از بیست‌ویک‌سالگی باشند علاوه بر خواست طرفین رضایت والدین پسر و دختر را نیز لازم دارد، درصورتی‌که یکی از والدین درگذشته باشد رضایت پدر و یا مادر زنده شرط خواهد بود و چنانچه از والدین هیچ‌یک زنده نباشند رضایت و اجازه جد و با نبودن آن‌ها اجازه جده لازم است.
ماده ۱۶ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
برای هر مرد زرتشتی بیش از یک زن و برای هر زن زرتشتی بیش از یک شوهر جایز نیست مگر درصورتی‌که همسر او درگذشته باشد یا جدایی برابر این آیین‌نامه روی‌داده باشد.
ماده ۱۷ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
پس از آیین گواه گیری و پیوند زناشویی، روابط پس از ازدواج و حقوق و تکالیف زن و شوهر در برابر یکدیگر برقرار می‌گردد.
ماده ۱۸ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
برای احترام به زندگی مشترک و اینکه عروس و داماد پس از مراسم زناشویی، در همه بخش‌های زندگی با یکدیگر شریک و همراه باشند، ازاین‌رو پس از تاریخ ثبت ازدواج ملزم به رعایت تبصره‌های زیر می‌باشند.
- تبصره یک: دارایی که پسر یا دختر پیش از ازدواج خود داشته‌اند، متعلق به خودشان می‌باشد.
- تبصره دو: دارایی که شوهر یا زن به‌صورت هدیه، جایزه، بخشش، ارث، وصیت و صلح به دست آورده‌اند جزو دارایی شخصی آن‌ها به شمار می‌رود.
- تبصره سه: هرگونه بدهی که پیش از ازدواج هر یک از شوهر و زن داشته باشند، مربوط به خود آن‌ها است و در صورت توافق کتبی طرفین از دارایی مشترک پرداخت خواهد شد.
- تبصره چهار: دارایی که شوهر و زن پس از ازدواج به‌تنهایی یا هر دو با کار و سرمایه‌گذاری به دست می‌آورند جزو اموال مشترک آنان خواهد بود.
ماده ۱۹ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
سرپرستی خانواده در طول زندگی با شوهر بوده ولی پس از درگذشت و یا محجور و ممنوع یا غایب مفقودالاثر شدنش با زن وی است.
۴ ـ موارد و موانع زناشویی
ماده ۲۰ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
زناشویی در میان خویشاوندان به شرح زیر ممنوع است:
- الف: با پدر و اجداد و با مادر و جدات خود و همسر هرقدر بالا رود.
- ب: با اولاد خود و همسر هرقدر پایین‌رود.
- پ: با برادر و خواهر و اولاد آنان هرقدر پایین‌رود.
- ت: با عموها و عمه‌ها، خالوها و خاله‌ها.
- ث: فرزندخوانده با پدر و مادرخوانده و برادر و خواهرخوانده و اولاد خوانده خود و همسر هرقدر پایین‌رود.
۵ ـ مهریه
ماده ۲۱ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در آیین زرتشتی طلاق اختیاری نیست بنابراین در اجرای مراسم زناشویی مهریه تعیین و قید نمی‌شود.
۶ ـ موارد امکان فسخ زناشویی یا طلاق
ماده ۲۲ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هرگاه به هنگام اجرای مراسم زناشویی زن و یا شوهر دیوانه بوده یا اختلال حواس داشته درصورتی‌که همسر و خانواده‌اش از جنون و اختلال حواس او آگاه نبوده است بر طبق تقاضای طرف دیگر ازدواج قابل‌فسخ است ولی چنانچه پس از زناشویی و آمیزش، زن جنون و یا بیماری درمان‌ناپذیری پیدا کند که توانایی انجام وظایف زناشویی را نداشته، مدت دو سال به طول انجامد و پزشکان قادر به درمان او نباشند شوهر به استناد گواهینامه پزشک قانونی و به‌شرط نگهداری و پرداخت هزینه زندگی زن خود مجاز به اختیار یک همسر دیگر خواهد بود و در صورت درگذشت شوهر، هر یک از دو همسر به شرح این آیین‌نامه در بخش ارث، به‌طور مساوی، از تمام دارایی شوهر، بهره‌مند خواهند شد.
تبصره ـ جنون (هر یک از زوجین) اگر بعد از مراسم ازدواج، حادث گردد و مدت دو سال، به طول انجامد و پزشکان قادر به درمانش نباشند، به استناد گواهی پزشک قانونی، از دلایل درخواست طلاق از جانب طرف دیگر خواهد بود.
ماده ۲۳ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هرگاه پس از ازدواج مشخص شود که شوهر یا زن یا هر دو توانایی بچه‌دار شدن نداشته و با چاره‌جویی مدت حداقل سه سال درمان نشود و پزشک قانونی گواهی دهد که هرکدام درمان‌پذیر نیستند، زن یا شوهری که درمان‌پذیر است، می‌تواند درخواست طلاق کند و چنانچه زن توانایی بچه‌دار شدن نداشته باشد، شوهر با اخذ رضایت زن خود می‌تواند همسر دیگری اختیار کند.
ماده ۲۴ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
ابتلا زن و یا شوهر، به هرگونه مواد مخدر با گواهی پزشک قانـونی، کـه به اساس زندگی خانوادگی آسیب وارد کند و ادامه زندگی برای طرف دیگر دشوار باشد، از دلایل طلاق برای همسر او می‌باشد.
ماده ۲۵ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
درصورتی‌که شوهری به‌شرط تمکین زن در مدت دو سال مخارج زندگی را به زن خود نپردازد، در پی درخواست زن، طلاق مجاز است.
ماده ۲۶ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
چنانچه اثبات شود که زن مرتکب زنا شده شوهر می‌تواند او را طلاق دهد و همچنین اگر ثابت شود با زن دیگر زنا کرده زن او می‌تواند درخواست طلاق نماید.
ماده ۲۷ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هرگاه ثابت شود که شوهر نسبت به زن خود به‌گونه‌ای ستم و بی‌رحمی روا داشته که خطر جانی، مالی و شرافتی داشته و ادامه زندگی آنان پس از اندرزهای بزرگ‌ترها و رسیدگی شورای حل اختلاف انجمن زرتشتیان محل سکونت میسر نباشد زن می‌تواند تقاضای طلاق کند و از شوهر خود جدا شود.
- تبصره یک: در موردی که زن به کیفیت مذکور در ماده یادشده حداکثر دو سال جدایی اختیار کرده و در منزل دیگری اقامت کند شوهر وظیفه دارد نسبت به درآمد خود و درخور شخصیت و احتیاج واقعی زن، مخارج او را در منزل جداگانه پرداخت کند.
- تبصره دو: هنگامی‌که زن به کیفیت مذکور در ماده یادشده بخواهد تقاضای طلاق کند تا تکلیف او بارأی دادگاه تعیین نشده است با نظر دادگاه می‌تواند درزمانی که پرونده او در دادگاه مطرح است منزل جداگانه اختیار کند و مخارج زندگی خود را به شرح ماده ۲۷ تقاضا و اخذ کند.
- تبصره سه: در مورد جدایی موقت زن به شرح ماده ۲۷ و تبصره یک و دو باید مسکن او به رضایت طرفین اختیار شود و در صورت عدم توافق، تعیین آن با شورای حل اختلاف زرتشتیان محل سکونت و یا دادگاه خواهد بود.
ماده ۲۸ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
اگر زنی نافرمان باشد و رفتار او، بیم خطر جانی، مالی و شرافتی برای شوهر داشته باشد که نتوان با اندرز یا رسیدگی شورای حل اختلاف زرتشتیان محل سکونت این پدیده را برطرف کرد برحسب درخواست شوهر طلاق پذیرفته می‌شود.
ماده ۲۹ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در صورت نبودن توافق اخلاقی بین زن و شوهر، که زندگی آن‌ها، غیرممکن و غیرقابل‌تحمل باشد و برحَسب درخواست طرفین، با نظر شورای حل اختلاف زرتشتیان محل سکونت آنان با تقاضای طلاق موافقت می‌شود.
ماده ۳۰ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
اگر مردی زرتشتی، زن غیر زرتشتی داشته یا پس از ازدواج با زن زرتشتی، زن غیر زرتشتی انتخاب کند و حقیقت را پنهان کرده باشد، همسر زرتشتی او بعد از اطلاع می‌تواند تقاضای طلاق کنـد، شوهر مکلـف است یک‌دوم از کل دارایی خـود را به همسر زرتشتی پرداخت و انتقال دهد.
در صورت عدم آگاهی و عدم طلاق در طول زندگی زناشویی، پس از درگذشت شوهر نیز یک‌دوم از کل دارایی شوهر متوفی به همسر زرتشتی انتقال داده خواهد شد.
ماده ۳۱ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هنگامی‌که زن یا شوهر از دین زرتشتی به آیین دیگری روی آورد موجبات طلاق بین آن‌ها واقع‌شده و در این مورد طرفی که تَرکِ دین کرده وظیفه دارد در صورت طلاق یک‌دوم از کل دارایی خود را به‌طرف دیگر که در دین زرتشتی باقیمانده است پرداخـت و انتقـال دهد و در این صورت سرپرسـتی و تربیت فرزندان نیـز به هزینه مرد به عهده طرفی است که در کیش زرتشتی باقیمانده است.
ماده ۳۲ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هرگاه شوهر پنج سال پیدرپی غیبت کند و خبری از زنده‌بودن او نرسد، به‌منزله غایب مفقودالاثر تلقی می‌شود و زن او می‌تواند درخواست طلاق کند.
ماده ۳۳ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هرگاه یکی از طرفین به‌موجب رأی قطعی دادگاه به پنج سال حبس محکوم و حکم مجازات در حال اجرا باشد، طرف دیگر می‌تواند، تقاضای طلاق کند.
ماده ۳۴ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هرگاه زن‌وشوهری به مدت ۵ سال پیدرپی از یکدیگر جدا زندگی کنند، به درخواست هر یک از طرفین می‌توانند تقاضای طلاق کنند.
ماده ۳۵ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در موقع طلاق هرگونه کالا و هدایایی که از طرفین تا آن زمان به‌طرف دیگر داده‌شده است متعلق به طرفی است که به او هدیه شده است.
ماده ۳۶ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
طرفی که مقصر در مواد ۲۴ و ۲۵ و ۲۶ و ۲۷ و ۲۸ و ۳۰ و ۳۱ و ۳۳ شناخته شود از نصف دارایی به‌موجب تبصره ۴ ماده ۱۸ محروم خواهد شد و فقط اثاثیه، اموال و بقیه دارایی شخصی خود را دریافت می‌کنند.
ماده ۳۷ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
پس از صدور حکم طلاق از دادگاه، و پرداخت حقوق طرفین برابر آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان، رویداد طلاق، (برابر مقررات ثبت‌احوال کل کشور)، در دفترخانه ویژه زرتشتیان ثبت خواهد شد.
۷ ـ در مورد فرزندان و نگهداری آن‌ها
ماده ۳۸ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
نگهداری فرزند، از حیث معاش و تربیت بر عهده والدین است و در صورت درگذشت یکی از والدین بر عهده آن دیگری که زنده است، خواهد بود.
ماده ۳۹ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در طول محاکمه بین زن و شوهر، در مورد طلاق، نسبت به نگهداری فرزند کمتر از ۱۸ سال و یا در رحم، دادگاه ترتیبی عادلانه مقرر خواهد کرد و نیز در زمان صدور حکم طلاق، نسبت به نگهداری فرزند یا فرزندان کمتر از ۱۸ سال تمام، دادگاه، با توجه به نظر شورای حل اختلاف زرتشتیان محل سکونت در مورد صلاحیت هر یک از والدین تصمیم منطقی اتخاذ خواهد کرد.
ماده ۴۰ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
به هنگام فوت پدر، درصورتی‌که فرزندی زیر ۱۸ سال داشته باشد، مادامی‌که مادر زنده است و شوهر دیگری اختیار نکرده، نگهداری و پرورش فرزند به عهده اوست در غیر این صورت جد پدری و چنانچه نباشد جد مادری و اگر از اجداد هیچ‌کدام نباشد با نظر شورای حل اختلاف زرتشتیان محل و رعایت مصلحت فرزند صغیر، دادگاه قیم را تعیین خواهد کرد.
ماده ۴۱ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در مورد درگذشت فرزند خانواده درصورتی‌که از خود به‌اندازه کافی دارایی کافی نگذاشته باشد چنانچه پدر زنده باشد نگهداری نوه بر عهده نامبرده خواهد بود و همچنین نسبت به همسر وی مادام که همسر اختیار نکرده است هرگاه پدر درگذشته باشد و سهم‌الارث فرزند درگذشته به‌اندازه‌ای نباشد که معاش و پرورش فرزند درگذشته و نگهداری همسر او کند با رعایت شرح فوق بر عهده مادر و چنانچه مادر او بی‌سرمایه یا درگذشته باشد بر عهده جد پدری است و در صورت درگذشت یا نا داری (عدم توانایی مالی) جد پدری بر عهده اولاد جد پدری است و نسبت به نگهداری همسر شخص درگذشته نیز این‌چنین خواهد بود.
۸ ـ ولایت قهری و قیمومیت
ماده ۴۲ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
فرزندان کمتر از ۱۸ سال، تحت ولایت قهری پدر و در صورت فوت و یا محجور و ممنوع یا غایب مفقودالاثر شدن او تحت ولایت قهری مادر است (درصورتی‌که پس از درگذشت پدر، همسرش ازدواج‌نکرده باشد و یا محجور و ممنوع نشده باشد) و در صورت درگذشت هر دو یا درگذشت پدر و ازدواج بعدی مادر تحت ولایت قهری جد پدری خود می‌باشد در صورت نبودن ولی، قیم زرتشتی با نظر انجمن زرتشتیان محل سکونت صغار تعیین می‌شود و همچنین است نسبت به فرزند غیر رشید یا سفیه یا دیوانه.
ماده ۴۳ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هر یک از پدر، مادر و اجداد به هنگام ولایت خود برای فرزند کمتر از ۱۸ سال که تحت ولایت اوست می‌توانند نماینده‌ای رسمی تعیین کند تا پس از درگذشت او چنانچه ولی قهری موجود نباشد وصی شود.
۹ ـ فرزندخواندگی و پل گذاری
ماده ۴۴ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
تعیین فرزندخوانده که جایگزین فرزند حقیقی خواهد شد با رعایت مقررات زیر است:
- الف ـ در موردی که زن‌وشوهری بی‌فرزند باشند می‌توانند با موافقت یکدیگر، از جامعه زرتشتی کسی را به‌عنوان فرزند خود برگزینند.
- ب ـ هر مرد و زن زرتشتی که بالای ۴۰ سال داشته باشد، می‌تواند از جامعه زرتشتی کسی را با موافقت انجمن زرتشتیان محل سکونت به‌عنوان فرزند خود برگزیند.
- پ ـ هر کس فرزندخوانده اختیار کند آن فرزندخوانده وارث شخصی اوست و چنانچه ازدواج دیگری داشته باشد و فرزندی از او به وجود آید، فرزندخوانده نیز در ردیف یکی از فرزندان او خواهد بود و در حقوق و مقررات مانند یک فرزند حقیقی محسوب خواهد شد.
- ت ـ پس از تعیین فرزندخوانده باید مراتب در دفتر انجمن زرتشتیان محل ثبت و به امضاء پدرخوانده و یا مادرخوانده و چهار تن گواه برسد و دفتر انجمن محل نیز باید گواهینامه مبنی بر هویت و شناسایی فرزندخوانده صادر و به فرزندخوانده داده شود و مراتب باید در شناسنامه کسی که فرزندخوانده برگزیده است ثبت شود.
ماده ۴۵ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در قسمت بند ب از ماده ۴۴ به هنگامی‌که زنِ بیوه یا شوهرِ بیوه، کسی را به فرزندی خود اختیار کند آن فرزندخوانده فقط وارث همان زن یا شوهر خواهد بود که او را به فرزندی خوانده است مگر در موردی که وارث زن یا شوهر که او را به فرزندی نخوانده نیز موافقت کند که همان شخص معین فرزندخوانده زن و شوهر هر دو به شمار می‌آید.
ماده ۴۶ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در موردی که فردی، بی‌فرزند از جهان درگذرد و فرزندخوانده هم نداشته باشد و وصیتی هم نکرده باشد، نزدیک‌ترین ورثه (ورثه قانونی) می‌تواند در صبح روز چهارم پس از مرگ، با حضور موبد و حضار، شخصی حقیقی را به سمت پل گذاری شخصِ درگذشته معین کند و در این صورت، پل گذاری، سِمَتِ فرزند حقیقی را خواهد داشت.
تبصره ـ صبح چهارم هنگام تعیین پی‌گذار باید گواهینامه در سه نسخه تنظیم و به امضای ورثه، موبد و چهار تن گواه و سپس به گواهی انجمن زرتشتیان محل سکونت رسانیده و با ثبت در دفترِ انجمن یک نسخه از آن به پُل‌گذار تسلیم گردد.
ماده ۴۷ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در تعیین پل گذار، بستگان نزدیک درگذشته، حق تقدم دارند و چنانچه درگذشته بستگانی نداشته باشد، از میان سایر زرتشتیان، شخصی را انتخاب می‌کنند.
۱۰ ـ تقسیم ارث
ماده ۴۸ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
از دارایی بازمانده از درگذشته موارد زیر از وصیت ارث جدا می‌گردد.
- مخارج خاک‌سپاری
- مبلغی که برای اجرای مراسم دینی برای شخص درگذشته لازم است و یا برای درگذشتگانی که بر عهده درگذشته فعلی است.
- قروض مسلم درگذشته.
- مبلغی که برای صرف امور خیریه اختصاص داده باشد.
بقیه به‌عنوان دارایی خالص او محسوب و در اختیار ورثه قرار می‌گیرد.
ماده ۴۹ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در هنگامی‌که شخصی زرتشتی (اعم از زن و مرد) بدون وصیت‌نامه بمیرد، و از او پدر و مادر و همسر و فرزندانی بازمانده باشد، دارایی او به این نحو تقسیم خواهد شد:
نخست از کل دارایی خالص او با رعایت ماده ۴۸، به هر یک از پدر و مادر، درصورتی‌که هر دوزنده باشند، یک‌دهم در غیر این صورت یک‌هشتم، سهم آنکه زنده است، داده می‌شود و نسبت به بقیه دارایی، سهم هر یک از ورثه، اعم از همسر و هر یک از فرزندان پسر و دختر مساوی خواهد بود.
- تبصره ۱ ـ اگر در میان فرزندان متوفی فردی درمان‌ناپذیر شامل محجور، سفیه، مجنون یا معلولِ ناتوان وجود داشته باشد به‌اندازه دو برابر سهم‌الارث به او تعلق می‌گیرد.
- تبصره ۲ ـ برای نگهداری و تأمین مخارج پدر و مادر یا اجداد، هر یک از ورثه به‌طور مساوی موظف به پرداخت مخارج آن‌ها می‌باشند.
ماده ۵۰ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هنگامی‌که براثر حوادث، زن‌وشوهری باهم بمیرند، هیچ‌کدام از یکدیگر ارث نمی‌برند، وراث هر یک از زن و شوهر به‌طور جداگانه از دارایی آنان ارث می‌برند.
ماده ۵۱ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هرگاه شخصی بدون تنظیم وصیت‌نامه، بدون همسر و فرزند، از جهان درگذرد، دارایی خالص او با رعایت ماده ۴۹ بین پدر و مادر به‌طور مساوی تقسیم خواهد شد و در صورت زنده‌بودن یکی از آن‌ها کلیه دارایی خالص به او می‌رسد و در صورت عدم تعیین پل گذار و نبودن وراث طبقات اول به طبقات بعدی می‌رسد.
ماده ۵۲ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
اگر فرزندی قبل از پدر و مادر فوت‌شده باشد پس از درگذشت پدر و مادر در موقع تقسیم ارث درصورتی‌که از آن فرزند درگذشته همسر و فرزندی باقیمانده باشد سهم فرزندی او به همسر و فرزندان وی تعلق خواهد گرفت و در صورت نداشتن فرزند، مطابق ماده ۵۳ ارث می‌برد.
ماده ۵۳ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در موقع مرگ زن یا شوهر که همسری از او باقی باشد بدون آنکه فرزندی از خود او مانده باشد، نصف دارایی او بدون وصیت نصیب همسری است که زنده باشد و نصف دیگر به پدر و مادر شخص درگذشته خواهد رسید و اگر هیچ‌یک زنده نباشند کلیه دارایی خالص به همسر او تعلق خواهد گرفت.
ماده ۵۴ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
اگر در موقع فوت شوهری زن او آبستن باشد تقسیم ارث موکول به بعد از وضـع حمـل خواهد بود و چنانچه بخـواهند دارایی را تقسیم کنند بـاید برای حمل، بهره مساوی به‌اندازه سهم دو فرزند کنار گذارند.
ماده ۵۵ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هرگاه زن یا شوهر یا هر دو ازدواج دیگری نیز فرزندی داشته باشند فرزند هریک از آن‌ها از نامادری و ناپدری خود ارث نمی‌برند.
ماده ۵۶ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
کسی که به مناسبت فرزندخواندگی حق ارث بردن از پدر و مادری که او را به فرزندی خوانده‌اند پیداکرده است این حق مانع از ارث بردن او از والدین و خویشاوندان حقیقی خود نخواهد بود.
ماده ۵۷ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
وقتی‌که وراث درگذشته، منحصر به چند برادر و خواهر باشد، نسبت ارث هر یک از برادران و خواهران، به‌طور مساوی خواهد بود.
ماده ۵۸ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
چنانچه فرزندخوانده قبل از فوت پدرخوانده یا مادرخوانده و یا پدر و مادر حقیقی او بمیرد که از او زن و فرزندی باقی نباشد نصف از دارایی او متعلق به پدر و مادر حقیقی و نصف دیگر به پدر و مادرخوانده و یا هر یک از آن‌ها که سِمتِ فرزندخواندگی او را داشته است تعلق خواهد گرفت و اگر همسر و فرزندی از او باقی باشد، هر یک از پدر و مادرخوانده، و حقیقی یک‌دهم، اگر هر دوزنده باشند در غیر این صورت یک‌هشتم سهم هر یک که زنده باشد، خواهد بود و بقیه بین همسر و فرزندان، به‌طور مساوی تقسیم خواهد شد.
ماده ۵۹ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
درصورتی‌که فرزندخوانده‌ای پس از فوت پدر و مادرخوانده از جهان درگذرد و از او زن و فرزندی باقی نباشد دارایی او بین پدر و مادر حقیقی یا وراث آن‌ها تقسیم خواهد شد.
ماده ۶۰ ـ آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
قتل از موانع ارث است، بنابراین کسی که مورث خود را از روی عمد بکشد، از ارث او محروم می‌شود.
ماده ۶۱ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
اگر در میان وراث، غایبِ مفقودالاثری باشد سهم او به مدت ۵ سال کنار گذارده می‌شود تا حال او معلوم گردد.
ماده ۶۲ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
چنانچه یکی از ورثه مذکور در این آیین‌نامه تا هنگام فوت مورث زرتشتی خویش و یا پس‌ازآن از دین زرتشتی خارج شود، ارث به او تعلق نمی‌گیرد.
۱۱ ـ وصیت
ماده ۶۳ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
هر زرتشتی می‌تواند به‌موجب وصیت، اموال خود را میان ورثه و یا اشخاص دیگر تقسیم کند و یا برای امور خیریه دیگری که بخواهد پس از مرگ خود وصیت کند. تخلف از وصیت جایز نیست.
ماده ۶۴ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
درصورتی‌که موصی بعد از وصیت فرزندان دیگری پیدا کند یا پس از درگذشت او حملی ظاهر شود و مسلم نباشد که موصی قصد محروم کردن فرزندان بعدی یا حمل را از ارث داشته به هر یک از آن‌ها به‌قدر سهمی که با فرض نبودن وصیت، از تمام دارایی بهره‌ور می‌شده سهیم می‌گردند.
ماده ۶۵ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
شخص زرتشتی نمی‌تواند وصی غیر زرتشتی برای بازماندگان خویش تعیین کند.
ماده ۶۶ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در صورت نبودن وصیت و ورثه‌ای از طبقات اول و دوم، کلیه دارایی‌های خالص درگذشته با رعایت ماده ۴۹، به‌طور مساوی متعلق به طبقه سومی یعنی پدربزرگ و مادربزرگ اعم از پدری یا مادری (هر یک زنده هستند) خواهد بود. و در صورت زنده نبودن هیچ‌یک از آن‌ها، تمام دارایی مابین طبقه چهارم، به‌طور مساوی تقسیم خواهد شد.
ماده ۶۷ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
درصورتی‌که شخصی زرتشتی بدون تنظیم وصیت‌نامه بمیرد و وارثی نیز نداشته باشد و در صبح چهـارم، نیز پل گذاری تعیین نگردد، تمـام دارایی درگذشتـه به انجمن زرتشتیان محل سکونت واگذار می‌شود، تا صرف امور مراسم دینی به نام درگذشته و امور خیریه زرتشتیان گردد.
ماده ۶۸ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
درصورتی‌که انجمن زرتشتیانی در محل سکونت نباشد، در تمام مواردی که در این آیین‌نامه آمده است انجمن زرتشتیان تهران صالح خواهد بود.
۱۲ ـ ترتیب طبقات ارث
ماده ۶۹ – آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران
در طبقات وراث طبقه اول مقدم بر طبقه دوم و دوم مقدم بر سوم است و به همین نحو طبقات بعدی به شرح زیر:
- طبقه اول ـ زن یا شوهر، فرزندان، پدر و مادر و فرزندزاده در مواردی که برابر این آیین‌نامه قائم‌مقام فرزندان درگذشته واقع می‌شوند.
- طبقه دوم ـ برادر و خواهر درگذشته و فرزندان آن‌ها هرقدر پایین برود.
- طبقه سوم ـ جد و جده.
- طبقه چهارم ـ عموها و عمه‌ها و خالوها و خاله‌ها و فرزندان آن‌ها.
تبصره ـ با بودن هر یک از وراث درجات اول در طبقه دوم و چهارم، درجات بعدی از ارث محروم می‌گردند.
آیین‌نامه احوال شخصی زرتشتیان ایران در ۶۹ ماده توسط کارشناسان رسمی دادگستری شرح داده شد.
