تعاونی‌های مسکن کارمندی و کارگری
شرکت تعاونی یکی از اشکال هفت‌گانه شخصیت‌های حقوقی در قانون تجارت ایران است، به‌طورکلی شرکت‌های تعاونی را به سه دسته تولیدی، توزیعی و خدماتی تقسیم می‌کنند، شرکت‌های تعاونی مسکن در زمره شرکت‌های تعاونی توزیعی قرار می‌گیرند که بر این اساس گروهی از افراد که تمایل به ساخت مسکن برای خود دارند در این قالب گرد هم می‌آیند و با ثبت شرکت تعاونی مسکن، سرمایه‌های اندک خود را با تلفیق کمک‌های دولتی، برای خود و با مدیریت افرادی از بین خود اقدام به ساخت مسکن با هزینه تمام‌شده می‌نمایند، لذا در این مدل و در پروژه‌های تعاونی مسکن هیچ‌گونه سودی بر هزینه‌های تمام‌شده اعضاء افزوده نمی‌شود و اعضاء شرکت‌های تعاونی صرفاً ملزم به پرداخت هزینه‌های انجام‌شده در پروژه و پس از محاسبه قدرالسهم هریک با توجه به واحدی که انتخاب کرده‌اند است.
به‌منظور همگنی و متشکل بودن افراد عضو در تعاونی‌های مسکن، صرف‌نظر از شرکت‌های تعاونی مسکن دولت و فرهنگیان که قبلاً به ثبت رسیده و مجاز به عضوگیری آزاد و بدون شرایط عضویت بودند؛ در اکثر مواقع شرکت‌های تعاونی فرهنگیان کارگری، کارمندی و هستند و اعضای شرکت تعاونی همکار و یا کارکنان مجموعه‌ای همگن هستند، بر اساس ماده ۱۲ اساسنامه این مدل شرکت‌های تعاونی مسکن، شرط عضویت در تعاونی مسکن شاغل بودن در اداره، شرکت، سازمان و یا… که اعضای شرکت تعاونی در آن شاغل هستند است. مثل شرکت تعاونی مسکن کارکنان آموزش‌وپرورش منطقه، شرکت تعاونی مسکن کارگران شرکت، شرکت تعاونی مسکن بازنشستگان و …
در شرکت‌های تعاونی مسکن، باهدف تأمین مسکن اعضاء که به‌طور غالب از طبقات کم‌درآمد جامعه می‌باشند در دو قالب مسکن متعارف و مسکن مهر برای افرادی که عمدتاً در غیر شکل تعاونی امکان دیگری برای خانه‌دار شدن ندارند در حال فعالیت می‌باشند. بر اساس گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا مهرماه سال ۱۳۹۱ تعداد ۲۵۰۰۰ شرکت تعاونی مسکن فرهنگیان کارگری، کارمندی و آزاد با عضویت حدود ۳ میلیون نفر تشکیل‌شده است. تعداد واحدهای مسکونی تحویل‌شده به اعضاء شرکت‌های تعاونی مسکن تا پایان سال ۱۳۸۹ بالغ‌بر ۱٫۷۵۰٫۰۰۰ واحد بوده که معادل ۱۲% واحد مسکونی شهرها است.
مسائل و مشکلات تعاونی‌های مسکن کارمندی و کارگری:
- عدم تخصیص تسهیلات بانکی در قانون بودجه سنواتی برای تعاونی‌های مسکن غیر مهر.
- اثرات ناشی از رکود یا تورم حاکم در بخش مسکن کل کشور بر فعالیت تعاونی‌های مسکن.
- گرانی و کمبود زمین دارای کاربری و شرایط مناسب برای استفاده شرکت‌های تعاونی مسکن.
- عدم توانایی برخی از اعضاء در پرداخت قدرالسهم هزینه‌های ساخت در پروژه‌های ساختمانی شرکت تعاونی.
- عدم توانایی فنی و مدیریتی در بخش عمده‌ای از شرکت‌های تعاونی مسکن جهت انجام پروژه‌ها.
- مسائل و مشکلات تعاونی‌های مسکن کارمندی و کارگری
برخی از چالش‌های تعاونی‌های مسکن کارمندی و کارگری:
- بر اساس گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، مشکل جدی که شرکت‌های تعاونی مسکن با آن مواجه‌اند عبارت‌اند از:
- تملک اراضی فاقد کاربری مسکونی
- تأخیر طولانی اتمام پروژه و تخلفات مدیران تعاونی‌ها
راهکارهای پیشنهادی برای تعاونی‌های مسکن کارمندی و کارگری:
- تقویت اتحادیه‌های تعاونی و واگذاری وظایف تصدی‌گری وزارت متبوع به اتحادیه‌های توانمند شناسایی تعاونی‌های مسکن موفق و معرفی آن‌ها از طریق رسانه‌های جمعی
- ارائه مشاوره حقوقی و کارشناسی بر اساس قوانین، آئین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و ضوابط مربوطه
- اطلاع‌رسانی و فراهم آوردن امکان دسترسی اعضاء شرکت‌های تعاونی به اطلاعات پروژه‌ها
